Oʻzbekiston va Malayziyada hayotni saqlab qolish: sogʻliqni saqlash sohasidagi global ekspertlarning maʼruzasi
Bu mamlakatlar tadqiqot uchun tasodifan birlashtirilgan emas: ularning oʻxshashligi quyidagicha: Malayziya aholisi 30 millionga yaqin, Oʻzbekistonda esa 33-34 million, bundan tashqari, ikkala mamlakatda ham ayollar orasida chekish 2 foizdan kam. Shu bilan birga, Malayziyada erkaklar orasida chekish 35-40 foizga, Oʻzbekistonda esa taxminan 20 foizga yetadi. Biroq Oʻzbekistonda nasvay kabi zaharli tutunsiz tamaki mahsulotlaridan sezilarli darajada foydalanilayotgani alohida xavf tugʻdirmoqda.
Hisobotda taʼkidlanishicha, chekish ushbu mamlakatlarda erta oʻlimning asosiy sabablaridan biri boʻlib qolmoqda. Jahon sogʻliqni saqlash tashkilotining (JSST) prognozlariga koʻra, 2025 yilga kelib dunyoda chekuvchilar soni 1,27 milliardga yetadi va ularning sakkiz milliondan ortigʻi har yili chekish bilan bogʻliq kasalliklardan vafot etadi. Mutaxassislarning taʼkidlashicha, tamaki zararini kamaytirish strategiyasini (Tobacco Harm Reduction) joriy etish 2060 yilga kelib har ikki mamlakatda 880 000 kishining hayotini saqlab qolishi mumkin.
Statistik maʼlumotlarga koʻra, Oʻzbekistonda oʻpka saratoni kasalligining 47 foizi chekishdan kelib chiqqan. 2021 yilda chekish bilan bogʻliq kasalliklar dunyo boʻylab 1,8 million kishining oʻlimiga sabab boʻldi. Chekish bilan bogʻliq kasalliklar tashxisi qoʻyilgan bemorlarning 70 foizdan ortigʻi tashxis qoʻyilgandan keyin ham chekishni davom ettirmoqda. Oʻpka saratonida besh yillik omon qolish darajasi hozirda atigi 10-20 foizni tashkil etadi, ammo diagnostika va davolash usullari rivojlanishi bilan bu koʻrsatkich 2050 yilga kelib 50 foizgacha oshishi mumkin.
Maʼruza mualliflaridan biri doktor Derek Yax shunday dedi: "Ikki mamlakatda chekishni rad etish haqiqatan ham yetarlicha eʼtiborga olinmaydi. Nikotin o’rnini bosuvchi terapiya va chekishni rad etishning boshqa nisbatan samarali shakllarini qo’llab-quvvatlash uchun infratuzilma hali ham juda oddiy va bu biz e’tibor qaratishimiz kerak bo’lgan haqiqiy muammo". Shuningdek, u taʼkidlaganidek, “Agar biz zararni kamaytirish uchun mahsulotlarni joriy eta olsak, 2060 yilga kelib Oʻzbekistonda 465 000, Malayziyada 416 000 kishining hayotini saqlab qolishimiz mumkin”.
Elektron sigaretalar, tamaki isitish tizimlari, nikotin oʻrgimchaklari va veyplar kabi zararni kamaytirish mahsulotlari organizmga zaharli taʼsirni 80 foizga kamaytiradi va chekish bilan bogʻliq kasalliklar chastotasini 70 foizga kamaytiradi. Hisobotda taʼkidlanishicha, anʼanaviy nikotin almashtirish terapiyasi samaradorligi yil davomida chekishni rad etishda atigi 10 foizni tashkil etadi, elektron sigaretalar esa ikki baravar samarali boʻlishi mumkin.
Afsuski, ushbu mamlakatlarda bunday muqobil mahsulotlarni joriy etish bir qator toʻsiqlarga duch kelmoqda. Nikotin haqida ko’plab afsonalar va noto’g’ri ma’lumotlar mavjud, bu esa qaror qabul qilishni qiyinlashtiradi. 11 mamlakatdan kelgan 15 000 dan ortiq shifokorlar oʻrtasida oʻtkazilgan soʻrov shuni koʻrsatdiki, ularning 77 foizi nikotinni oʻpka saratoni sababi deb notoʻgʻri hisoblaydi. Hisobot mualliflaridan biri doktor Delon Xyuman ham shunday dedi: "Agar hech narsa oʻzgarmasa, Oʻzbekistonda har yili tamaki tufayli 20 000 kishi nobud boʻladi. Bu shunchaki statistika emas, balki odamlar hayotidir ". Tibbiyot hamjamiyati dezinformatsiyaga qarshi kurashishi va zararni kamaytirish mahsulotlarining isbotlangan afzalliklari haqida bemorlarni xabardor qilishi muhimdir. "Shifokorlar bemorlarni yangi texnologiyalarning afzalliklari to’g'risida faol xabardor qilishi va nikotin haqidagi afsonalarni yo’q qilishi kerak ", - dedi doktor Xyuman.
Xulosa qilib aytganda, zararni kamaytirish mahsulotlarini joriy etish, oʻpka saratoni tashxisi va davolashni yaxshilash Oʻzbekiston va Malayziya uchun aholi salomatligini sezilarli darajada yaxshilash uchun noyob imkoniyatdir. Agar hukumatlar va tibbiyot hamjamiyati birgalikda ish boshlasa, bu yuz minglab odamlarning hayotini saqlab qolish va tamaki chekish bilan bogʻliq kasalliklar ogʻirligini sezilarli darajada kamaytirishi mumkin.
Hisobotda taʼkidlanishicha, chekish ushbu mamlakatlarda erta oʻlimning asosiy sabablaridan biri boʻlib qolmoqda. Jahon sogʻliqni saqlash tashkilotining (JSST) prognozlariga koʻra, 2025 yilga kelib dunyoda chekuvchilar soni 1,27 milliardga yetadi va ularning sakkiz milliondan ortigʻi har yili chekish bilan bogʻliq kasalliklardan vafot etadi. Mutaxassislarning taʼkidlashicha, tamaki zararini kamaytirish strategiyasini (Tobacco Harm Reduction) joriy etish 2060 yilga kelib har ikki mamlakatda 880 000 kishining hayotini saqlab qolishi mumkin.
Statistik maʼlumotlarga koʻra, Oʻzbekistonda oʻpka saratoni kasalligining 47 foizi chekishdan kelib chiqqan. 2021 yilda chekish bilan bogʻliq kasalliklar dunyo boʻylab 1,8 million kishining oʻlimiga sabab boʻldi. Chekish bilan bogʻliq kasalliklar tashxisi qoʻyilgan bemorlarning 70 foizdan ortigʻi tashxis qoʻyilgandan keyin ham chekishni davom ettirmoqda. Oʻpka saratonida besh yillik omon qolish darajasi hozirda atigi 10-20 foizni tashkil etadi, ammo diagnostika va davolash usullari rivojlanishi bilan bu koʻrsatkich 2050 yilga kelib 50 foizgacha oshishi mumkin.
Maʼruza mualliflaridan biri doktor Derek Yax shunday dedi: "Ikki mamlakatda chekishni rad etish haqiqatan ham yetarlicha eʼtiborga olinmaydi. Nikotin o’rnini bosuvchi terapiya va chekishni rad etishning boshqa nisbatan samarali shakllarini qo’llab-quvvatlash uchun infratuzilma hali ham juda oddiy va bu biz e’tibor qaratishimiz kerak bo’lgan haqiqiy muammo". Shuningdek, u taʼkidlaganidek, “Agar biz zararni kamaytirish uchun mahsulotlarni joriy eta olsak, 2060 yilga kelib Oʻzbekistonda 465 000, Malayziyada 416 000 kishining hayotini saqlab qolishimiz mumkin”.
Elektron sigaretalar, tamaki isitish tizimlari, nikotin oʻrgimchaklari va veyplar kabi zararni kamaytirish mahsulotlari organizmga zaharli taʼsirni 80 foizga kamaytiradi va chekish bilan bogʻliq kasalliklar chastotasini 70 foizga kamaytiradi. Hisobotda taʼkidlanishicha, anʼanaviy nikotin almashtirish terapiyasi samaradorligi yil davomida chekishni rad etishda atigi 10 foizni tashkil etadi, elektron sigaretalar esa ikki baravar samarali boʻlishi mumkin.
Afsuski, ushbu mamlakatlarda bunday muqobil mahsulotlarni joriy etish bir qator toʻsiqlarga duch kelmoqda. Nikotin haqida ko’plab afsonalar va noto’g’ri ma’lumotlar mavjud, bu esa qaror qabul qilishni qiyinlashtiradi. 11 mamlakatdan kelgan 15 000 dan ortiq shifokorlar oʻrtasida oʻtkazilgan soʻrov shuni koʻrsatdiki, ularning 77 foizi nikotinni oʻpka saratoni sababi deb notoʻgʻri hisoblaydi. Hisobot mualliflaridan biri doktor Delon Xyuman ham shunday dedi: "Agar hech narsa oʻzgarmasa, Oʻzbekistonda har yili tamaki tufayli 20 000 kishi nobud boʻladi. Bu shunchaki statistika emas, balki odamlar hayotidir ". Tibbiyot hamjamiyati dezinformatsiyaga qarshi kurashishi va zararni kamaytirish mahsulotlarining isbotlangan afzalliklari haqida bemorlarni xabardor qilishi muhimdir. "Shifokorlar bemorlarni yangi texnologiyalarning afzalliklari to’g'risida faol xabardor qilishi va nikotin haqidagi afsonalarni yo’q qilishi kerak ", - dedi doktor Xyuman.
Xulosa qilib aytganda, zararni kamaytirish mahsulotlarini joriy etish, oʻpka saratoni tashxisi va davolashni yaxshilash Oʻzbekiston va Malayziya uchun aholi salomatligini sezilarli darajada yaxshilash uchun noyob imkoniyatdir. Agar hukumatlar va tibbiyot hamjamiyati birgalikda ish boshlasa, bu yuz minglab odamlarning hayotini saqlab qolish va tamaki chekish bilan bogʻliq kasalliklar ogʻirligini sezilarli darajada kamaytirishi mumkin.