O‘zbekiston aholisi uchun najotkor imkoniyat.
O’zbekiston sog’liqni saqlash sohasida og’ir damlarni boshdan kechirmoqda. Chekish millat salomatligi va farovonligi uchun jiddiy muammo boʻlib turibdi, chunki mamlakatda yiliga 2,5 milliondan ortiq chekuvchi va 18 500 dan ortiq odam tamaki bilan bogʻliq kasalliklardan vafot etadi.
Hukumat tomonidan taklif etilayotgan sigaretaga xavfsiz alternativalar taqiqlanishi bu muammoni hal qilishni yanada murakkablashtirishi, millionlab chekuvchilarni chekishni rad etish uchun tekshirilgan vositalarsiz qoldirishi va aholi salomatligiga jiddiy putur yetkazishi mumkin.
Jahon tajribasi shuni ko’rsatadiki, nikotinni iste’mol qilishdan zudlik bilan voz kechish o’rniga, boshqa yo’l bor: zararni kamaytirishga asoslangan va chekish bilan bog’liq xavflarni kamaytirishga qaratilgan strategiya. Va dalillar yaqqol ko’rinib turibdi - zararni kamaytirish ishlamoqda. Shvetsiya bu borada jahonda etakchi bo’lgani uchun bunga ishonarli misol bo’la oladi.
Shvetsiyada mamlakatda tugʻilgan aholining 4,3% dan kamrog’i chekadi, bu dunyodagi eng past ko’rsatkichdir. Bu muvaffaqiyatga nafaqat taqiqlash yoki tamakiga qarshi qattiq kampaniyalar orqali erishildi. Buning o’rniga Shvetsiya nikotinga xavfsiz alternativalarni joriy qildi, masalan, snyus, nikotin yostiqchalari va veyp mahsulotlari, ularni arzon, arzon va maqbul qiladi. Shvetsiyada mamlakatda tugʻilgan aholining 4,3% dan kamrog’i chekadi, bu dunyodagi eng past ko’rsatkichdir. Bu muvaffaqiyatga nafaqat taqiqlash yoki tamakiga qarshi qattiq kampaniyalar orqali erishildi. Buning o’rniga Shvetsiya nikotinga xavfsiz alternativalarni joriy qildi, masalan, snyus, nikotin yostiqchalari va veyp mahsulotlari, ularni qulay, arzon va maqbul qilish.
Natijada mamlakat nafaqat chekishni qisqartirdi, balki salomatlik ko’rsatkichlarini sezilarli darajada yaxshiladi: saraton kasalligi darajasi Yevropa bo’yicha o’rtacha ko’rsatkichdan 41 foizga past, chekish bilan bog’liq o’lim esa Evropa Ittifoqining boshqa mamlakatlari ko’rsatkichlarining yarmidan kamrog’ini tashkil etadi. Ayni paytda Oʻzbekistonda chekish darajasi 10,6 foizni tashkil etib, Shvetsiya koʻrsatkichidan ikki baravar koʻpdir. Zararni kamaytirish uchun vositalardan foydalanmasa, bu ko’rsatkich sezilarli darajada pasayishi dargumon.
Yaqinda «Ipsos» kompaniyasi tomonidan o’tkazilgan so’rov natijalariga ko’ra, O’zbekistonda nikotin yostig’idan foydalanuvchilarning uchdan ikki qismi chekishni to’xtatish yoki sog’lig’iga ko’ra ushbu mahsulotlarga tayanadi. Aksariyat foydalanuvchilar, agar bu alternativalar mavjud bo’lmasa, sigaret chekishga qaytishlarini aytishdi.
Oʻzbekiston jamoatchiligi xavfsiz alternativalar muhimligini tushunadi. So’rov ishtirokchilarining deyarli to’rtdan uch qismi nikotin yostiqchalari chekish darajasini pasaytirishga yordam beradi, uchdan ikki qismi esa xavfsiz variantlarni taqdim etadigan siyosatni qo’llab-quvvatlaydi. Ushbu istiqbollar cheklash strategiyalarini emas, balki zararni kamaytirish strategiyalarini qoʻllab-quvvatlash zarurligini taʼkidlaydi.
Shvetsiya tajribasi shuni ko’rsatadiki, zararni kamaytirish siyosati uchta omilga ega bo’lganda muvaffaqiyatli bo’ladi: arzonlik, maqbullik va narx jozibadorligi. Chekuvchilar sigaret sotiladigan joylarda xavfsiz muqobillardan foydalanishlari kerak. Mahsulotlar sifat va imkoniyatlarni taklif etib, ularni chekishning samarali oʻrnini bosadigan maqbul boʻlishi kerak. Eng muhimi, xavfsiz alternativalar qimmatroq bo’lsa, ko’plab chekuvchilar arzonroq va zararli sigaretlardan foydalanishda davom etadilar.
Oʻzbekistonda muqobil sigaretani taqiqlash taraqqiyotni bartaraf etadi va chekuvchilarni eng zararli variantlarga qaytishga majbur qiladi. Bunday taqiq talabni bartaraf etmaydi va aksincha, koʻpincha odamlarni xatti - harakatlarga yoki koʻproq xavf tugʻdiradigan mahsulotlarga qaytishga majbur qiladi. Bu esa chekish darajasining oshishi, u bilan bog’liq kasalliklar sonining ko’payishi va sog’liqni saqlash tizimiga yukning ko’payishini anglatadi.
Zararni kamaytirish nikotindan foydalanishni maʼqullashdan iborat emas - bu chekishni darhol tashlay olmaydiganlar uchun zararni minimallashtirishdir. Chora-tadbirlar dasturi millionlab odamlar nikotinga qaramlik bilan kurashayotganini tan olib, ularga haqiqatga asoslangan real yechimlarni taklif qiladi. Shvetsiyaning muvaffaqiyati bu yondashuv ishlayotganini isbotlaydi.
Endi Oʻzbekiston Shvetsiyadan oʻrnak olib, hayotni saqlab qoladigan zararni kamaytirish strategiyasini qabul qilish imkoniyatiga ega. Yangi Zelandiya va Buyuk Britaniya kabi davlatlar ham sigaretga xavfsiz alternativalar joriy etilishi aholi salomatligini sezilarli darajada yaxshilashga olib kelayotganini koʻrsatdi. Shunga oʻxshash siyosatni amalga oshirish orqali Oʻzbekiston sogʻliqni saqlash sohasida xalqning ehtiyojlari va tanlovini hurmat qilgan holda eng yaxshi natijalarga erishishi mumkin.
Bu muhim nuqta va tanlov aniq. Harakat qilish vaqti keldi.
Hukumat tomonidan taklif etilayotgan sigaretaga xavfsiz alternativalar taqiqlanishi bu muammoni hal qilishni yanada murakkablashtirishi, millionlab chekuvchilarni chekishni rad etish uchun tekshirilgan vositalarsiz qoldirishi va aholi salomatligiga jiddiy putur yetkazishi mumkin.
Jahon tajribasi shuni ko’rsatadiki, nikotinni iste’mol qilishdan zudlik bilan voz kechish o’rniga, boshqa yo’l bor: zararni kamaytirishga asoslangan va chekish bilan bog’liq xavflarni kamaytirishga qaratilgan strategiya. Va dalillar yaqqol ko’rinib turibdi - zararni kamaytirish ishlamoqda. Shvetsiya bu borada jahonda etakchi bo’lgani uchun bunga ishonarli misol bo’la oladi.
Shvetsiyada mamlakatda tugʻilgan aholining 4,3% dan kamrog’i chekadi, bu dunyodagi eng past ko’rsatkichdir. Bu muvaffaqiyatga nafaqat taqiqlash yoki tamakiga qarshi qattiq kampaniyalar orqali erishildi. Buning o’rniga Shvetsiya nikotinga xavfsiz alternativalarni joriy qildi, masalan, snyus, nikotin yostiqchalari va veyp mahsulotlari, ularni arzon, arzon va maqbul qiladi. Shvetsiyada mamlakatda tugʻilgan aholining 4,3% dan kamrog’i chekadi, bu dunyodagi eng past ko’rsatkichdir. Bu muvaffaqiyatga nafaqat taqiqlash yoki tamakiga qarshi qattiq kampaniyalar orqali erishildi. Buning o’rniga Shvetsiya nikotinga xavfsiz alternativalarni joriy qildi, masalan, snyus, nikotin yostiqchalari va veyp mahsulotlari, ularni qulay, arzon va maqbul qilish.
Natijada mamlakat nafaqat chekishni qisqartirdi, balki salomatlik ko’rsatkichlarini sezilarli darajada yaxshiladi: saraton kasalligi darajasi Yevropa bo’yicha o’rtacha ko’rsatkichdan 41 foizga past, chekish bilan bog’liq o’lim esa Evropa Ittifoqining boshqa mamlakatlari ko’rsatkichlarining yarmidan kamrog’ini tashkil etadi. Ayni paytda Oʻzbekistonda chekish darajasi 10,6 foizni tashkil etib, Shvetsiya koʻrsatkichidan ikki baravar koʻpdir. Zararni kamaytirish uchun vositalardan foydalanmasa, bu ko’rsatkich sezilarli darajada pasayishi dargumon.
Yaqinda «Ipsos» kompaniyasi tomonidan o’tkazilgan so’rov natijalariga ko’ra, O’zbekistonda nikotin yostig’idan foydalanuvchilarning uchdan ikki qismi chekishni to’xtatish yoki sog’lig’iga ko’ra ushbu mahsulotlarga tayanadi. Aksariyat foydalanuvchilar, agar bu alternativalar mavjud bo’lmasa, sigaret chekishga qaytishlarini aytishdi.
Oʻzbekiston jamoatchiligi xavfsiz alternativalar muhimligini tushunadi. So’rov ishtirokchilarining deyarli to’rtdan uch qismi nikotin yostiqchalari chekish darajasini pasaytirishga yordam beradi, uchdan ikki qismi esa xavfsiz variantlarni taqdim etadigan siyosatni qo’llab-quvvatlaydi. Ushbu istiqbollar cheklash strategiyalarini emas, balki zararni kamaytirish strategiyalarini qoʻllab-quvvatlash zarurligini taʼkidlaydi.
Shvetsiya tajribasi shuni ko’rsatadiki, zararni kamaytirish siyosati uchta omilga ega bo’lganda muvaffaqiyatli bo’ladi: arzonlik, maqbullik va narx jozibadorligi. Chekuvchilar sigaret sotiladigan joylarda xavfsiz muqobillardan foydalanishlari kerak. Mahsulotlar sifat va imkoniyatlarni taklif etib, ularni chekishning samarali oʻrnini bosadigan maqbul boʻlishi kerak. Eng muhimi, xavfsiz alternativalar qimmatroq bo’lsa, ko’plab chekuvchilar arzonroq va zararli sigaretlardan foydalanishda davom etadilar.
Oʻzbekistonda muqobil sigaretani taqiqlash taraqqiyotni bartaraf etadi va chekuvchilarni eng zararli variantlarga qaytishga majbur qiladi. Bunday taqiq talabni bartaraf etmaydi va aksincha, koʻpincha odamlarni xatti - harakatlarga yoki koʻproq xavf tugʻdiradigan mahsulotlarga qaytishga majbur qiladi. Bu esa chekish darajasining oshishi, u bilan bog’liq kasalliklar sonining ko’payishi va sog’liqni saqlash tizimiga yukning ko’payishini anglatadi.
Zararni kamaytirish nikotindan foydalanishni maʼqullashdan iborat emas - bu chekishni darhol tashlay olmaydiganlar uchun zararni minimallashtirishdir. Chora-tadbirlar dasturi millionlab odamlar nikotinga qaramlik bilan kurashayotganini tan olib, ularga haqiqatga asoslangan real yechimlarni taklif qiladi. Shvetsiyaning muvaffaqiyati bu yondashuv ishlayotganini isbotlaydi.
Endi Oʻzbekiston Shvetsiyadan oʻrnak olib, hayotni saqlab qoladigan zararni kamaytirish strategiyasini qabul qilish imkoniyatiga ega. Yangi Zelandiya va Buyuk Britaniya kabi davlatlar ham sigaretga xavfsiz alternativalar joriy etilishi aholi salomatligini sezilarli darajada yaxshilashga olib kelayotganini koʻrsatdi. Shunga oʻxshash siyosatni amalga oshirish orqali Oʻzbekiston sogʻliqni saqlash sohasida xalqning ehtiyojlari va tanlovini hurmat qilgan holda eng yaxshi natijalarga erishishi mumkin.
Bu muhim nuqta va tanlov aniq. Harakat qilish vaqti keldi.